อาหารเสริม (Dietary supplement) คือผลิตภัณฑ์ที่ใช้รับประทานเพื่อเสริมสารอาหารที่อาจจะได้รับไม่เพียงพอจากอาหารปกติ โดยมีจุดประสงค์เพื่อบำรุงสุขภาพ หรือเสริมสร้างร่างกายให้แข็งแรงขึ้น อาหารเสริมมีหลายรูปแบบ เช่น เม็ด แคปซูล ผง หรือของเหลว
ประเภทของอาหารเสริม
อาหารเสริมมีหลายประเภท ซึ่งแต่ละประเภทก็มีวัตถุประสงค์ในการใช้งานที่แตกต่างกันออกไป ตัวอย่างเช่น
- วิตามินและเกลือแร่: ช่วยเสริมสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย เช่น วิตามินซี วิตามินดี แคลเซียม และธาตุเหล็ก
- กรดอะมิโน: เป็นส่วนประกอบของโปรตีน ช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อและซ่อมแซมเนื้อเยื่อ
- สารต้านอนุมูลอิสระ: ช่วยปกป้องเซลล์จากการถูกทำลายโดยอนุมูลอิสระ
- สมุนไพร: สกัดจากพืชธรรมชาติ มีสรรพคุณในการบำรุงสุขภาพต่างๆ
- โปรไบโอติก: เป็นจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ต่อระบบทางเดินอาหาร
ประโยชน์ของอาหารเสริม
อาหารเสริมมีประโยชน์หลายประการต่อสุขภาพและร่างกายของเรา แต่ก็ต้องใช้อย่างถูกต้องและเหมาะสม โดยประโยชน์หลักๆ ได้แก่
1. เติมเต็มสารอาหารที่ขาด:
อาหารเสริมช่วยเติมเต็มสารอาหารที่ร่างกายอาจได้รับไม่เพียงพอจากอาหารปกติ เช่น วิตามิน เกลือแร่ กรดอะมิโน หรือสารอาหารอื่นๆ ที่จำเป็นต่อการทำงานของร่างกาย ซึ่งอาจเกิดจากการรับประทานอาหารไม่หลากหลาย หรือมีภาวะสุขภาพบางอย่างที่ทำให้ร่างกายดูดซึมสารอาหารได้ไม่ดี
2. ส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค:
อาหารเสริมบางชนิดมีส่วนช่วยในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค เช่น
- วิตามินซี: ช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน ลดความเสี่ยงในการเป็นหวัด
- วิตามินดี: ช่วยเสริมสร้างกระดูกและฟันให้แข็งแรง
- แคลเซียม: ช่วยป้องกันภาวะกระดูกพรุน
- โอเมก้า 3: ช่วยบำรุงสมองและหัวใจ ลดความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือด
- โปรไบโอติก: ช่วยปรับสมดุลของจุลินทรีย์ในลำไส้ ส่งเสริมระบบย่อยอาหารและภูมิคุ้มกัน
3. เพิ่มประสิทธิภาพในการออกกำลังกาย:
อาหารเสริมบางชนิด เช่น เวย์โปรตีน ครีเอทีน และกลูตามีน สามารถช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการออกกำลังกาย เพิ่มกล้ามเนื้อ และฟื้นฟูร่างกายหลังออกกำลังกายได้เร็วขึ้น
4. ช่วยในการจัดการน้ำหนัก:
อาหารเสริมบางชนิด เช่น ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่มีใยอาหารสูง หรือผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของสารสกัดจากพืชบางชนิด อาจช่วยในการควบคุมความอยากอาหาร และส่งเสริมการเผาผลาญพลังงาน ซึ่งอาจเป็นประโยชน์ต่อการจัดการน้ำหนัก
ข้อควรระวัง:
- อาหารเสริมไม่ใช่ยา: ไม่สามารถรักษาโรคได้ หากมีอาการป่วยควรไปพบแพทย์
- อาจมีผลข้างเคียง: บางคนอาจมีอาการแพ้ หรือมีผลข้างเคียงจากการใช้อาหารเสริม
- ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้: เพื่อความปลอดภัยและเหมาะสมกับสภาพร่างกายของแต่ละบุคคล
อาหารเสริมมีประโยชน์ต่อสุขภาพ แต่ควรใช้อย่างถูกต้องและเหมาะสม โดยปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้เสมอ และไม่ควรใช้อาหารเสริมแทนการรับประทานอาหารหลักที่ครบถ้วนและสมดุล

โทษของอาหารเสริม
แม้ว่าอาหารเสริมจะมีประโยชน์ต่อสุขภาพ แต่ก็มีโทษและข้อควรระวังที่ควรทราบก่อนตัดสินใจใช้ ดังนี้
- ผลข้างเคียง:
- อาหารเสริมบางชนิดอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียง เช่น ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ท้องผูก หรือมีอาการแพ้ เช่น ผื่นคัน หายใจลำบาก
- บางรายอาจมีผลข้างเคียงที่รุนแรงกว่า เช่น ตับหรือไตทำงานผิดปกติ หัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือมีปฏิสัมพันธ์กับยาที่ใช้อยู่
- ปริมาณที่มากเกินไป:
- การรับประทานอาหารเสริมในปริมาณที่มากเกินไป อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพได้ เช่น วิตามินเอ วิตามินดี วิตามินอี และธาตุเหล็ก สามารถสะสมในร่างกายและทำให้เกิดพิษได้
- ควรรับประทานอาหารเสริมตามปริมาณที่แนะนำบนฉลาก หรือตามคำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร
- ปนเปื้อนหรือไม่ได้มาตรฐาน:
- อาหารเสริมบางยี่ห้ออาจมีการปนเปื้อนสารอันตราย เช่น สารสเตียรอยด์ ยาแผนปัจจุบัน หรือโลหะหนัก
- ควรเลือกซื้ออาหารเสริมจากแหล่งที่เชื่อถือได้ และมีเครื่องหมายรับรองจาก อย. หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
- การโฆษณาเกินจริง:
- อาหารเสริมบางชนิดอาจมีการโฆษณาเกินจริง อ้างสรรพคุณในการรักษาโรคต่างๆ ซึ่งไม่เป็นความจริง
- ควรศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับอาหารเสริมอย่างรอบคอบก่อนตัดสินใจซื้อ และไม่ควรหลงเชื่อคำโฆษณาที่เกินจริง
- ปฏิกิริยากับยา:
- อาหารเสริมบางชนิดอาจมีปฏิกิริยากับยาที่ใช้อยู่ ทำให้ประสิทธิภาพของยาลดลง หรือเพิ่มความเสี่ยงต่อผลข้างเคียง
- ควรแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับอาหารเสริมที่ใช้อยู่ เพื่อป้องกันการเกิดปฏิกิริยาที่ไม่พึงประสงค์
- ราคาแพง:
- อาหารเสริมบางชนิดมีราคาแพง ซึ่งอาจเป็นภาระทางการเงินสำหรับบางคน
- การพึ่งพาอาหารเสริม:
- การพึ่งพาอาหารเสริมมากเกินไป อาจทำให้ละเลยการรับประทานอาหารหลักที่ครบ 5 หมู่ ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญต่อสุขภาพ
คำแนะนำ:
- ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้อาหารเสริมทุกครั้ง
- เลือกซื้ออาหารเสริมจากแหล่งที่เชื่อถือได้ และมีเครื่องหมายรับรองจาก อย.
- รับประทานอาหารเสริมตามปริมาณที่แนะนำบนฉลาก หรือตามคำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร
- อย่าหลงเชื่อคำโฆษณาที่เกินจริง
- หากมีอาการผิดปกติหลังจากรับประทานอาหารเสริม ควรหยุดใช้ทันทีและปรึกษาแพทย์
อาหารเสริมมีทั้งประโยชน์และโทษ การใช้อาหารเสริมอย่างถูกต้องและเหมาะสมภายใต้คำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร จะช่วยให้ได้รับประโยชน์สูงสุดและลดความเสี่ยงจากโทษต่างๆ ได้