แม้ไพไรต์จะมีสีเหลืองทองคล้ายทองคำจนได้รับฉายาว่า “ทองคำคนโง่” แต่จริง ๆ แล้ว มีวิธีสังเกตและทดสอบที่สามารถแยกแยะไพไรต์กับทองคำได้ไม่ยากครับ มาดูกันเลย
1. สังเกตด้วยตา
- สี: ทองคำจะมีสีเหลืองเข้ม ออกแดงเล็กน้อย มีความแวววาวแบบอ่อนๆ ขณะที่ไพไรต์จะมีสีเหลืองซีด ออกเหลืองทอง และมีความแวววาวแบบโลหะมากกว่า
- รูปร่าง: ทองคำมักพบในรูปร่าง ก้อน เกล็ด หรือเส้น ส่วนไพไรต์มักพบในรูปผลึก ลูกบาศก์ หรือรูปทรงอื่นๆ ที่มีเหลี่ยมมุมชัดเจน
- ความแข็ง: ทองคำมีความอ่อน (2.5-3 ตามสเกลของโมห์) สามารถขีดข่วนด้วยของแข็งได้ง่าย เช่น เล็บมือ เหรียญทองแดง ในขณะที่ไพไรต์มีความแข็งมากกว่า (6-6.5 ตามสเกลของโมห์) สามารถขูดกระจกให้เป็นรอยได้
2. ทดสอบง่าย ๆ
- การขูด: ลองขูดแร่กับกระเบื้องเซรามิก ถ้าเป็นทองคำ จะไม่ทิ้งรอย แต่ถ้าเป็นไพไรต์ จะทิ้งรอยสีดำไว้
- การเคาะ: ลองเคาะแร่เบาๆ ถ้าเป็นทองคำ จะมีเสียงทึบๆ แต่ถ้าเป็นไพไรต์ จะมีเสียงแหลมๆ
- แม่เหล็ก: ทองคำจะไม่ถูกดูดโดยแม่เหล็ก แต่ไพไรต์บางชนิดอาจถูกดูดได้เล็กน้อย
3. ทดสอบขั้นสูง
- กรดไนตริก: ทองคำจะไม่ทำปฏิกิริยากับกรดไนตริก แต่ไพไรต์จะละลาย และเกิดฟองก๊าซ
- ความถ่วงจำเพาะ: ทองคำมีความหนาแน่นสูงกว่าไพไรต์ สามารถทดสอบโดยการชั่งน้ำหนักในอากาศ และชั่งน้ำหนักในน้ำ แล้วคำนวณหาค่าความถ่วงจำเพาะ
ข้อควรระวัง
- การสับสนกับทองคำ: เนื่องจากมีสีคล้ายทองคำ จึงควรระมัดระวัง อย่าหลงเชื่อผู้ที่แอบอ้างขายไพไรต์เป็นทองคำ
- การเกิดสนิม: ไพไรต์สามารถทำปฏิกิริยากับออกซิเจน และความชื้น เกิดเป็นสนิมเหล็ก ซึ่งอาจทำให้เกิดความเสียหายต่อวัตถุ หรือสิ่งของที่อยู่ใกล้เคียง
ทองคำ (Gold) และ ไพไรต์ (Pyrite) มีองค์ประกอบทางเคมีต่างกันอย่างไร?
แม้ว่าไพไรต์และทองคำจะมีสีเหลืองคล้ายกัน แต่จริงๆ แล้ว ทั้งสองมีองค์ประกอบทางเคมีที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิงครับ
ทองคำ (Gold)
- เป็นธาตุบริสุทธิ์ มีสัญลักษณ์ทางเคมีคือ Au (มาจากคำว่า Aurum ในภาษาละติน)
- มีเลขอะตอม 79 หมายความว่า ในนิวเคลียสของอะตอมทองคำ มีโปรตอน 79 ตัว
- จัดอยู่ในกลุ่มโลหะทรานซิชัน ในตารางธาตุ
ไพไรต์ (Pyrite)
- เป็นสารประกอบ มีสูตรเคมีคือ FeS2 ประกอบด้วยธาตุ 2 ชนิดคือ
- เหล็ก (Fe)
- กำมะถัน (S)
- ไม่ใช่ธาตุบริสุทธิ์ แต่เป็นแร่ซัลไฟด์ คือ สารประกอบที่มีกำมะถันเป็นองค์ประกอบหลัก
ความแตกต่างที่สำคัญ
- โครงสร้างอะตอม: ทองคำประกอบด้วยอะตอมของทองคำชนิดเดียว เรียงตัวกันแบบ face-centered cubic ส่วนไพไรต์ มีโครงสร้างผลึกที่ซับซ้อนกว่า ประกอบด้วยอะตอมของเหล็กและกำมะถัน เรียงตัวกันแบบ cubic
- พันธะเคมี: อะตอมของทองคำ ยึดเหนี่ยวกันด้วยพันธะโลหะ ส่วนอะตอมในไพไรต์ ยึดเหนี่ยวกันด้วยพันธะไอออนิก และพันธะโควาเลนต์
- คุณสมบัติ: ทองคำ มีความอ่อนตัว เหนียว นำไฟฟ้าได้ดี ไม่ทำปฏิกิริยากับสารเคมีส่วนใหญ่ ส่วนไพไรต์ มีความแข็ง เปราะ นำไฟฟ้าได้น้อยกว่า และทำปฏิกิริยากับสารเคมีบางชนิดได้
สรุป
ทองคำ เป็นธาตุบริสุทธิ์ มีคุณสมบัติเฉพาะตัว ที่ทำให้มีค่า และหายาก ส่วนไพไรต์ เป็นสารประกอบ ที่พบได้ทั่วไป และมีประโยชน์ในด้านอุตสาหกรรม แต่ไม่ใช่โลหะมีค่า
